Difference between revisions of "Accounts"

From A-Eskwiki
Jump to: navigation, search
m (Accounts aanmaken)
 
(32 intermediate revisions by 5 users not shown)
Line 1: Line 1:
== Account Policy ==
+
[[Category:Sysop]]
 +
Hier worden het accountbeleid en -management van [[Sysop]] bij A–Eskwadraat beschreven.
  
Dit document beschrijft het account beleid en management bij A-Eskwadraat.
+
== Algemeen ==
 
+
=== Groepen ===
=== Groups ===
+
  
 
Accounts zijn verdeeld in een aantal groepen (groups):
 
Accounts zijn verdeeld in een aantal groepen (groups):
  
* '''''iba''''': [[IBA]]-commissies die extra computerrechten hebben: [[sysop]], [[www]] en [[hektex]].
+
* '''''iba''''': [[IBA]]-commissies die extra computerrechten hebben: [[sysop]], [[WWW|www]] en [[hektex]].
 
* '''''gods''''': mensjes met extra rechten (omdat ze in iba zitten/gezeten hebben).
 
* '''''gods''''': mensjes met extra rechten (omdat ze in iba zitten/gezeten hebben).
* '''''square''''': mensjes/iba-commissies die op square in kunnen loggen (omdat ze dat nodig hebben voor hun commissiewerk).
 
 
* '''''bestuur''''': bestuurs(functie)accounts.
 
* '''''bestuur''''': bestuurs(functie)accounts.
 
* '''''cies''''': commissies.
 
* '''''cies''''': commissies.
 
* '''''mortals''''': gewone gebruikers.
 
* '''''mortals''''': gewone gebruikers.
* '''''extern''''': externe organisaties, verenigingen, groepen, enz.
+
* '''''extern''''': externe organisaties, verenigingen, groepen, enz. Ook voor bijzondere accounts zoals webcie-test-account.
  
 
Alle andere groepen zijn systeemgroepen.
 
Alle andere groepen zijn systeemgroepen.
  
De homedirectories (in `/home`) zijn ingedeeld per categorie. Elke categorie bestrijkt een of meer groepen:
+
De homedirectories zijn ingedeeld per categorie. Elke categorie bestrijkt een of meer groepen:
* '''''bestuur''''': ''bestuur''.
+
* '''''/home/bestuur''''': ''bestuur''.
* '''''cies''''': ''cies''.
+
* '''''/home/cies''''': ''cies''.
* '''''extern''''': ''extern''.
+
* '''''/home/extern''''': ''extern''.
* '''''mensjes''''': ''gods'' en ''mortals''.
+
* '''''/home/mensjes''''': ''gods'' en ''mortals''.
* '''''system''''': alle systeemgroepen.
+
* '''''/home/system''''': alle systeemgroepen.
  
Groeplidmaatschappen worden beheerd in [[LDAP]]. De primary group van een account staat in het veld `gidNumber`. Users in andere groepen zetten kan door die user toe te voegen aan het veld `memberUid` van entry `cn=$groepnaam,ou=system,ou=groups,dc=a-eskwadraat,dc=nl`.
+
Groeplidmaatschappen kunnen worden beheerd in de [[IPA]] webinterface. Gebruik dit echter niet voor commissieleden, hiervoor is ''[[cieleden]]''.
  
=== User management ===
+
=== Gebruikersbeheer ===
  
Vrijwel alle usermanagement (password resetten, aanmaken, account enablen/disabled, enz) kan met het scriptje `ac'. Dit maakt weer gebruik van `cieadd` en `ciedel` voor het aanmaken/verwijderen van accounts (zie onder).
+
Gebruikersinformatie wordt beheerd in de [[IPA]] webinterface.
 
+
User info wordt opgeslagen in LDAP. Hierin staat informatie zoals het laatste inlogmoment van het account. De volgende dingen worden nog wel in `/etc/{passwd,shadow}` opgeslagen:
+
 
+
* `/etc/passwd`:
+
login,UID,GID,fullname,homedir,shell
+
* `/etc/shadow`:
+
login,encrypted passwd,passwd last change
+
 
+
De overige velden van `/etc/shadow` worden zo gezet dat ze niet gebruikt worden (bijv. account expire op 99999, enz.).
+
 
+
Let op: voor niet-systeemaccounts is LDAP tegenwoordig leidend. De informatie over A–Eskwadraataccounts in `/etc/passwd` wordt regelmatig bijgewerkt vanuit LDAP, en staat daar voor het geval LDAP de geest geeft.
+
  
 
== Quota ==
 
== Quota ==
 +
'''Verouderd, moet nog aangepast worden!'''
  
Quota's worden automatisch aangemaakt, met behulp van `quotaset`. Zie dat
+
''Hoofdartikel: [[Quota]]''
script, en de configuratiefile `/etc/local/quotas` voor meer info; daar moet
+
je ook quotas aanpassen en niet op de normale manier.
+
  
Tweemaal daags wordt quotamail gedraaid, die mensen waarschuwt als ze over
+
Quota worden automatisch aangemaakt met behulp van ''[[quotaset]]''. Zie dat script, en de configuratiefile ''/etc/local/quotas'' voor meer info; daar dienen quota aangepast te worden (en niet op de gebruikelijke Linux-manier). Tweemaal per dag wordt ''quotamail'' gedraaid, die mensen waarschuwt als ze over hun quotum zitten. Met ''ac'' kan de graceperiode gereset worden.
quotum zitten. M.b.v. `ac` kun je grace resetten.
+
  
== Accounts aanmaken/verwijderen ==
+
== Accounts aanmaken ==
 +
Het aanmaken van accounts gebeurt door Sysop of bestuur. Actieve leden kunnen altijd een account krijgen; commissies krijgen vanzelfsprekend een account. Niet-actieve leden en niet-leden krijgen in principe geen account, omdat de werkplekken bedoeld zijn voor A–Eskwadraatwerk en er dingen openbaar op het systeem staan die alleen bedoeld zijn voor leden.
  
Moet altijd door Sysop gebeuren. Actieve leden kunnen altijd om een account
+
Persoonlijke accounts worden aangemaakt met ''mensjeadd''. Hiermee wordt automatisch de naam, lidnummer en e-mailforward ingesteld; de user krijgt een tijdelijk wachtwoord. Dit wachtwoord kan worden aangepast door in te loggen op een workstation of met ssh. Accounts voor cies en externen worden aangemaakt met ''cieadd''.
vragen en er een krijgen. Commissies krijgen vanzelfsprekend een account.
+
Niet-actieve leden kunnen in het algemeen ook een account krijgen, dit ter
+
beoordeling van sysop. Niet-leden krijgen in principe geen account, omdat de
+
dingen die overal open staan alleen openbaar zijn voor leden.
+
  
Accounts worden aangemaakt via `cieadd` (ook persoonlijke), wat weer vanuit
+
=== Naamgeving ===
`ac` aan te roepen is. In dat script worden o.a. automatisch ssh-keys
+
Let op dat cies op de website en het systeem dezelfde naam hebben!
gegenereerd en voor commissies wordt de ssh-key van het bestuur in de
+
; Mensjes:
authorized_keys gezet. Verder wordt een printje gemaakt voor de accounthouder
+
: De voornaam van de persoon achter elkaar in kleine letters. Indien deze al bestaat, voeg dan letters van het begin van de achternaam tot er een uniek login ontstaat. In principe wordt er niet van deze standaard afgeweken. Lijkt dit nodig, overleg dan eerst met de rest van [[Sysop]].
met daarop relevante informatie zoals password, quota, e.d.
+
; Doorlopende commissies:
 +
: De naam van de commissie achter elkaar in kleine letters.
 +
; Jaarlijkse commissies
 +
: De naam van de commissie, gevolgd door een van:
 +
:* het collegejaar waarin de commissie actief is (onder andere voor adviesraad, ec, gala, kb, studiereis, toneel, wintersport);
 +
:* het kalenderjaar waarin de commissie actief is (onder andere voor alma, intro, masterintro en grotere, losse commissies zoals limo en pion).
  
Als iemand al eenmaal een account heeft, pakken we die niet zomaar zonder
+
== Enablen/disablen ==
reden af, men stopt iha vanzelf met gebruiken, en het kan niet zoveel kwaad
+
''Zie ook: [[Archiveren#Commissieaccounts_archiveren|Archiveren]]''
voor een oud-actief lid (en een beetje service kan geen kwaad).
+
  
Accounts kunnen verwijderd worden met `ciedel`, ook vanuit `ac` aan te roepen.
+
Het enablen en disablen van accounts gebeurt via ''[[ac]]''. Bij disablen wordt de login shell veranderd in ''bash-disabled'' en wordt het wachtwoord van het account verwijderd. Bij enablen wordt de shell weer op ''bash'' gezet, maar er wordt niet automatisch een nieuw wachtwoord ingesteld. Het is niet mogelijk om bijvoorbeeld ''su'', [[VPN]] of imap te gebruiken op een account zonder wachtwoord.
Dit archiveert de account naar `/archief` (apart voor commissies en overig),
+
stuurt een mail naar Sysop, account (en bestuur bij commissie-account) en
+
ruimt alle files behorend bij het account op.
+
  
## Naamgeving accounts
+
Bestuur- en cieaccounts dienen als ze definitef worden opgeruimd niet te worden gedisabled, maar te worden gearchiveerd en verwijderd. Het beleid voor het archiveren van deze accounts is als volgt:
 +
* Accounts van grote commissies (alma, intro, reis en grotere eenmalige activiteiten) worden na '''drie jaar''' gearchiveerd en verwijderd.
 +
* Accounts van overige commissies worden na '''twee jaar''' gearchiveerd en verwijderd.
  
* **Mensjes:**
+
Net als enablen en disablen kan dit in een keer met ''ac''. Gearchiveerde bestanden komen in ''/archief'' terecht. Wanneer een account wordt verwijderd wordt er ook automatisch een mailtje naar Sysop, het bestuur en de desbetreffende account gestuurd. Merk op dat hierna e-mailforwards naar het account niet meer werken. Wordt er om welke reden dan ook een bestuur- of cieaccount gedisabled maar niet verwijderd, dient het bestuur hiervan op de hoogte gesteld te worden.
In principe voornaam, evt. met een paar letters van achternaam om uniek te
+
maken. De login zoals bij de faculteit is een alternatief, gebruik echter
+
geen (student) nummer, omdat dat problemen geeft omdat het als UID
+
geinterpreteerd wordt. Nicknames zijn **ZEER** af te raden, omdat dan de
+
eigenaar niet (meteen) duidelijk is. Als iemand dat toch per se wil, maak
+
bij voorkeur een mail-alias aan voor voornaam -> nickname en overleg eerst
+
even met andere Sysoppers.
+
  
* **Cies:**
+
'''Let op!''' De normale manier waarop Debian een account disablet is door een uitroepteken ''!'' voor het wachtwoord te zetten. Dit is echter niet compatibel met [[LDAP]], gezien dat daar geïnterpreteerd wordt als een cleartext wachtwoord. Daarom verwijderen wij wachtwoorden als een account gedisabled wordt.
Korte, duidelijke naam. Voor jaarlijkse commissies, het collegejaar
+
erachter zetten, bijv `ec0203` of `ouderdag0304`. Commissies die over
+
bestuursjaren heenlopen, maar wel een duidelijke datum voor hun activiteit
+
hebben (voorlopig alleen intro) kunnen met het volledige kalenderjaar
+
worden aangeduid (bijv `intro2003`).
+
k's zijn uit den boze (bijv `intro2k2`)!
+
  
## Account disablen/enablen
+
== Expiry ==
 +
'''Let op: verouderd. Account expiry is nog niet gebouwd, wachtwoorden in IPA expiren vanzelf (zie [[wachtwoord]])'''
  
Moet mogelijk zijn voor Sysop om dat snel even te doen, via het `ac` scriptje.
+
Er expiren twee dingen onafhankelijk van elkaar: accounts en wachtwoorden. Beide worden dagelijks geregeld door ''[[ac-expire]]''.
Effectief houdt het in dat de shell van IETS veranderd wordt in IETS-disabled,
+
en vice versa. SSH laat geen mensen inloggen met een niet-bestaande shell.
+
Tegenwoordig (aug '12) verwijderen we bij disablen ook het wachtwoord, zodat ook
+
zaken als su, VPN en imap ontoegankelijk worden.
+
  
Als het om bestuur en/of cies accounts gaat, van deze actie **ALTIJD** het
+
=== Account expiry ===
bestuur cc'en. Ook als een account n.a.v. misbruik uitgeschakeld wordt, het
+
We gebruiken '''niet''' de shadow manier van expiren, want die werkt niet erg flexibel, en fouten zijn veel te makkelijk gemaakt. Bovendien is het nogal onzin om als je dagelijks een account gebruikt elk jaar te moeten aangeven dat je hem gebruikt.
bestuur op de hoogte stellen.
+
  
Gevaar! Wat je ook doet, ga niet shadowlocken. Dat is de normale Debian-manier
+
Alle accounts van ''mortals'' en ''gods'' worden doorlopen. Commissies verlopen niet (maar wachtwoorden van commissieaccounts wel, zie verderop).
om een account te disablen door een `!` voor het wachtwoord te zetten. LDAP
+
snapt dit niet: die interpreteert de password-hash met een `!` ervoor als
+
cleartext password.
+
  
## Expiry
+
Als iemand te lang niet heeft ingelogd wordt het account gedisabled. Dit wordt bepaald aan de hand van een aantal velden in LDAP.  Er zijn attributen voor ''lastPasswordLogin'', ''lastMailLogin'' en ''lastKeyLogin''. Op dit moment (aug '12) wordt alleen de eerste geüpdated. PAM doet dit (''/etc/pam.d'' op de [[workstations]] en op [[square]]).
  
Er expiren twee dingen, vrij onafhankelijk van elkaar: accounts en wachtwoorden.
+
Let op dat commissieaccounts nog wel handmatig opgeruimd moeten worden (met behulp van ''ciedel'' vanuit ''ac'').
Beide worden dagelijks geregeld door ac-expire.
+
  
### Accounts
+
=== Password expiry ===
 +
Password dienen na een poosje te verlopen. In het LDAP-veld ''shadowLastChange'' staat altijd wanneer een wachtwoord voor het laatst gewijzigd is. Dit wachtwoord is geldig tot ''shadowLastChange''+''shadowMax''. Daarna wordt het wachtwoord verwijderd. Gebruikers krijgen waarschuwingsmails wanneer dit moment in de buurt komt.
  
We gebruiken **niet** de shadow manier van expiren, want die werkt niet erg
+
Na zelf het wachtwoord te wijzigen mag het wachtwoord ''shadowMin'' dagen niet opnieuw veranderd worden, om terugveranderen te voorkomen. Wanneer wij het wachtwoord resetten wordt ''shadowMin'' ingesteld op 0, want dan willen we juist dat het veranderd wordt.
flexibel, en fouten zijn veel te makkelijk gemaakt. Bovendien is het nogal
+
onzin om als je dagelijks een account gebruikt elk jaar te moeten aangeven dat
+
je 'm gebruikt...
+
  
Alle accounts van mortals en gods worden doorlopen. Commissies verlopen niet
+
''shadowMax'', ''shadowMin'' en ''shadowExpire'' zijn attributen per gebruiker. Ze worden door ''ac-expire'' uniform gehouden. De gewenste waarden staan in ''/etc/local/ac-vars''.
(maar wachtwoorden wel, zie verderop).
+
 
+
Als iemand te lang niet heeft ingelogd wordt het account gedisabled. Dit wordt
+
bepaald aan de hand van lastLogin-informatie in LDAP.  Er zijn attributen voor
+
`lastPasswordLogin`, `lastMailLogin` en `lastKeyLogin`. Op dit moment (aug '12)
+
wordt alleen de eerste geupdate. PAM doet dit (`/etc/pam.d` op de workstations
+
en op square).
+
 
+
Let op dat accounts nog wel handmatig opgeruimd moeten worden (met behulp van
+
`ciedel` vanuit `ac`).
+
 
+
### Passwords
+
 
+
Passwords worden crypt-hashed opgeslagen. Hierdoor is het maximum aantal tekens
+
8.
+
 
+
Password dienen na een poosje te verlopen. In LDAP (`shadowLastChange`) staat
+
altijd wanneer een wachtwoord voor het laatst gewijzigd is. Dit wachtwoord is
+
geldig tot `shadowLastChange+shadowMax`. Daarna wordt het wachtwoord verwijderd.
+
Gebruikers krijgen mail wanneer dit moment in de buurt komt.
+
 
+
Na zelf het wachtwoord te wijzigen mag het wachtwoord `shadowMin` dagen niet
+
opnieuw veranderd worden, om terugveranderen te voorkomen. Wanneer wij het
+
wachtwoord resetten wordt `shadowMin` 0, want dan willen we juist dat het
+
veranderd wordt.
+
 
+
`shadowMax`, `shadowMin` en `shadowExpire` zijn attributen per gebruiker. Ze
+
worden door `ac-expire` uniform gehouden. De gewenste waarden staan in
+
`/etc/local/ac-vars`.
+
  
 
UID's die laag zijn mogen nooit last krijgen van verlopen wachtwoorden.
 
UID's die laag zijn mogen nooit last krijgen van verlopen wachtwoorden.
  
## Printjes
+
== Printjes ==
 
+
Printjes worden bijgehouden vanuit de [[Cups]] logfiles op de ''vm-cups''. De aantallen worden maandelijks via een cronjob naar het bestuur gemaild voor facturering. De aantallen (voor simplex/duplex) zijn echter niet geheel betrouwbaar.
Printjes worden bijgehouden vanuit de cups logfiles. De aantallen worden
+
maandelijks via een cronjob naar het bestuur gemaild voor facturering. De
+
aantallen (voor simplex/duplex) zijn echter niet geheel betrouwbaar!
+

Latest revision as of 23:34, 18 April 2016

Hier worden het accountbeleid en -management van Sysop bij A–Eskwadraat beschreven.

Algemeen

Groepen

Accounts zijn verdeeld in een aantal groepen (groups):

  • iba: IBA-commissies die extra computerrechten hebben: sysop, www en hektex.
  • gods: mensjes met extra rechten (omdat ze in iba zitten/gezeten hebben).
  • bestuur: bestuurs(functie)accounts.
  • cies: commissies.
  • mortals: gewone gebruikers.
  • extern: externe organisaties, verenigingen, groepen, enz. Ook voor bijzondere accounts zoals webcie-test-account.

Alle andere groepen zijn systeemgroepen.

De homedirectories zijn ingedeeld per categorie. Elke categorie bestrijkt een of meer groepen:

  • /home/bestuur: bestuur.
  • /home/cies: cies.
  • /home/extern: extern.
  • /home/mensjes: gods en mortals.
  • /home/system: alle systeemgroepen.

Groeplidmaatschappen kunnen worden beheerd in de IPA webinterface. Gebruik dit echter niet voor commissieleden, hiervoor is cieleden.

Gebruikersbeheer

Gebruikersinformatie wordt beheerd in de IPA webinterface.

Quota

Verouderd, moet nog aangepast worden!

Hoofdartikel: Quota

Quota worden automatisch aangemaakt met behulp van quotaset. Zie dat script, en de configuratiefile /etc/local/quotas voor meer info; daar dienen quota aangepast te worden (en niet op de gebruikelijke Linux-manier). Tweemaal per dag wordt quotamail gedraaid, die mensen waarschuwt als ze over hun quotum zitten. Met ac kan de graceperiode gereset worden.

Accounts aanmaken

Het aanmaken van accounts gebeurt door Sysop of bestuur. Actieve leden kunnen altijd een account krijgen; commissies krijgen vanzelfsprekend een account. Niet-actieve leden en niet-leden krijgen in principe geen account, omdat de werkplekken bedoeld zijn voor A–Eskwadraatwerk en er dingen openbaar op het systeem staan die alleen bedoeld zijn voor leden.

Persoonlijke accounts worden aangemaakt met mensjeadd. Hiermee wordt automatisch de naam, lidnummer en e-mailforward ingesteld; de user krijgt een tijdelijk wachtwoord. Dit wachtwoord kan worden aangepast door in te loggen op een workstation of met ssh. Accounts voor cies en externen worden aangemaakt met cieadd.

Naamgeving

Let op dat cies op de website en het systeem dezelfde naam hebben!

Mensjes
De voornaam van de persoon achter elkaar in kleine letters. Indien deze al bestaat, voeg dan letters van het begin van de achternaam tot er een uniek login ontstaat. In principe wordt er niet van deze standaard afgeweken. Lijkt dit nodig, overleg dan eerst met de rest van Sysop.
Doorlopende commissies
De naam van de commissie achter elkaar in kleine letters.
Jaarlijkse commissies
De naam van de commissie, gevolgd door een van:
  • het collegejaar waarin de commissie actief is (onder andere voor adviesraad, ec, gala, kb, studiereis, toneel, wintersport);
  • het kalenderjaar waarin de commissie actief is (onder andere voor alma, intro, masterintro en grotere, losse commissies zoals limo en pion).

Enablen/disablen

Zie ook: Archiveren

Het enablen en disablen van accounts gebeurt via ac. Bij disablen wordt de login shell veranderd in bash-disabled en wordt het wachtwoord van het account verwijderd. Bij enablen wordt de shell weer op bash gezet, maar er wordt niet automatisch een nieuw wachtwoord ingesteld. Het is niet mogelijk om bijvoorbeeld su, VPN of imap te gebruiken op een account zonder wachtwoord.

Bestuur- en cieaccounts dienen als ze definitef worden opgeruimd niet te worden gedisabled, maar te worden gearchiveerd en verwijderd. Het beleid voor het archiveren van deze accounts is als volgt:

  • Accounts van grote commissies (alma, intro, reis en grotere eenmalige activiteiten) worden na drie jaar gearchiveerd en verwijderd.
  • Accounts van overige commissies worden na twee jaar gearchiveerd en verwijderd.

Net als enablen en disablen kan dit in een keer met ac. Gearchiveerde bestanden komen in /archief terecht. Wanneer een account wordt verwijderd wordt er ook automatisch een mailtje naar Sysop, het bestuur en de desbetreffende account gestuurd. Merk op dat hierna e-mailforwards naar het account niet meer werken. Wordt er om welke reden dan ook een bestuur- of cieaccount gedisabled maar niet verwijderd, dient het bestuur hiervan op de hoogte gesteld te worden.

Let op! De normale manier waarop Debian een account disablet is door een uitroepteken ! voor het wachtwoord te zetten. Dit is echter niet compatibel met LDAP, gezien dat daar geïnterpreteerd wordt als een cleartext wachtwoord. Daarom verwijderen wij wachtwoorden als een account gedisabled wordt.

Expiry

Let op: verouderd. Account expiry is nog niet gebouwd, wachtwoorden in IPA expiren vanzelf (zie wachtwoord)

Er expiren twee dingen onafhankelijk van elkaar: accounts en wachtwoorden. Beide worden dagelijks geregeld door ac-expire.

Account expiry

We gebruiken niet de shadow manier van expiren, want die werkt niet erg flexibel, en fouten zijn veel te makkelijk gemaakt. Bovendien is het nogal onzin om als je dagelijks een account gebruikt elk jaar te moeten aangeven dat je hem gebruikt.

Alle accounts van mortals en gods worden doorlopen. Commissies verlopen niet (maar wachtwoorden van commissieaccounts wel, zie verderop).

Als iemand te lang niet heeft ingelogd wordt het account gedisabled. Dit wordt bepaald aan de hand van een aantal velden in LDAP. Er zijn attributen voor lastPasswordLogin, lastMailLogin en lastKeyLogin. Op dit moment (aug '12) wordt alleen de eerste geüpdated. PAM doet dit (/etc/pam.d op de workstations en op square).

Let op dat commissieaccounts nog wel handmatig opgeruimd moeten worden (met behulp van ciedel vanuit ac).

Password expiry

Password dienen na een poosje te verlopen. In het LDAP-veld shadowLastChange staat altijd wanneer een wachtwoord voor het laatst gewijzigd is. Dit wachtwoord is geldig tot shadowLastChange+shadowMax. Daarna wordt het wachtwoord verwijderd. Gebruikers krijgen waarschuwingsmails wanneer dit moment in de buurt komt.

Na zelf het wachtwoord te wijzigen mag het wachtwoord shadowMin dagen niet opnieuw veranderd worden, om terugveranderen te voorkomen. Wanneer wij het wachtwoord resetten wordt shadowMin ingesteld op 0, want dan willen we juist dat het veranderd wordt.

shadowMax, shadowMin en shadowExpire zijn attributen per gebruiker. Ze worden door ac-expire uniform gehouden. De gewenste waarden staan in /etc/local/ac-vars.

UID's die laag zijn mogen nooit last krijgen van verlopen wachtwoorden.

Printjes

Printjes worden bijgehouden vanuit de Cups logfiles op de vm-cups. De aantallen worden maandelijks via een cronjob naar het bestuur gemaild voor facturering. De aantallen (voor simplex/duplex) zijn echter niet geheel betrouwbaar.